تحلیلی بر اعتراضات مردم بدخشان

نویسنده: علیرضا موحدی

کشت کوکنار و تولید مواد مخدر در اسلام حرام است. چیزی که رهبری طالبان و ملاهای بی دین این گروه بر آن تاکید دارند. اما این گروه در تمام طول عمر نامشروع خود از تولید کنندگان و حامیان تولید و قاچاق مواد مخدر بوده است. اکنون چه شده است که کشت آنرا حرام اعلام کرده است. آیا تولید مواد مخدر همیشه و در همه‌جا حرام است؟ مسلما جواب این سوال بلی است. اما چرا زمانی که طالبان نیاز به پول داشتند، بر طبل انجام این فعل حرام می کوبیدند و این کار حرام را با شدت هرچه تمام در مناطق جنوبی و شرقی حلال اعلام کرده و برای حفظ آن حتی بارها درگیر شدند؟ بنظر می رسد که حلال و حرام از نظر این ملاهای بی دین بستگی به وضعیت اقتصادی و منافع آنان دارد و نه چیز دیگر؟ انچه اکنون در بدخشان اتفاق افتاده است بسیار جالب و قابل تامل است. هر چند طالبان این بار از طریق افراد فریب خورده دیگر اقوام و تبانی با ریس جمهور وطن فروش (بی شرف غنی) توانست بر تمامی خاک کشور مسلط شود ولی پس از مدتی متوجه شد که طالبان غیر پشتون در صدد تقویت منابع مالی و اقتصادی خود از طریق کشت و قاچاق مواد مخدر هستند. هرچند در ظاهر شعار طالبان برابری بین تمام افراد این گروه است اما در عمل آنها نشان داده اند که قومیت و نژاد برای آنها بمراتب بالاتر از دین و مذهب و تعلقات سازمانی است. لذا رهبری این گروه مزدور که همگی از یک قوم است با استفاده از ابزار دینی (حرام خواندن کشت مواد مخدر) در صدد جلوگیری از دستیابی طالبان سایر اقوام به منابع مالی مبتنی بر مواد مخدر و استقلالیت آنها از کمکهای حکومت مرکزی این گروه است. اما این تنها بخشی از این اعتراضات است. حالا این سوال پیش می آید که دلیل اصلی اعتراضات گسترده‌ در بدخشان چیست؟ در واقع آنچه باعث خشم مردم در بدخشان شده است بنیاد بسیاری از بحران‌های یک قرن اخیر در جغرافیایی به نام افغانستان بوده و در دهه های اخیر نیز به عنوان مهم‌ترین دلیل درگیری ها و نزاع های این سرزمین بشمار می رود. تمامی حکومت های قبلی و فعلی فقط یک معیار یا ایدئولوژی برای حکومتداری خود داشته اند و آن عبارت است از: برتری طلبی قومی و قبیلوی افغانها بر سایر اقوام ساکن این کشور. حتی زمانیکه ایدئولوژی‌ چپِ (برابری انسان‌ها) در جغرافیایی بنام افغانستان شکل گرفت، بعد مدتی بسرعت جای خود را به افکار قبیلوی بدل نموده و تمامی مناسبات سازمانی در ساختارهای گروهای چپ بر محوریت قوم و قبیله تغییر شکل داد. پشتونها احساس کردند که اگر روی شعار برابری بیش از این تاکید کنند، بزودی از محور قدرت دور خواهند شد و جای آنها را افراد نخبه سایر اقوام خواهد گرفت.
این مساله حتی در دوران مجاهدین که همواره دم از اسلام و احکام عادلانه آن می زدند نیز بشدت جریان پیدا کرد. پشتونها وقتی دیدند که از قدرت دور شده اند، بسمت تشکیل گروه طالبان حرکت کردند. آنها تلاش کردند با ابزار تکفیر، سایر گروههای مسلح غیر پشتون را از قدرت کنار بزنند و بخاطر تفرقه شدیدی که میان این گروها وجود داشت، موفق هم شدند.
در دوران جمهوریت نیز این مساله بشدت جریان داشت و باوجود دموکراتیک بودن عناوین ساختارهای حکومت، پشتونها متوجه شدند که دیگر نمی توانند از طریق دموکراتیک تمامی قدرت را در اختیار داشته باشند، لذا با تقلب و تضعیف تمامی نهادهای قانونی در صدد مقابله با دیگران برآمدند که نتیجه آن فاصله گرفتن هر چه بیشتر مردم از حکومت شد.
بنظر می رسد اکنون که طالبان مجددا به قدرت رسیده اند دوباره روی محوریت قوم و زبان پشتون تاکید دارند و می خواهند که دوباره روی اهداف گذشتگان شان متمرکز شوند و اینبار نه تنها قدرت را بصورت کامل در اختیار داشته باشند بلکه از لحاظ جغرافیایی نیز سایر اقوام را از مناطق اصلی شان کوچ دهند. این است که پس از مدت کوتاهی تمامی خادمین خود از سایر اقوام که فداکارانه در رکاب شان بودند را نیز حتی از پستهای محلی برکنار کرده اند. طالبان حتی به این هم اکتفا نکرده و سربازان اقوام غیر پشتون را خلع سلاح کرده و بجای آنان از سربازان پشتون استفاده و در ادامه اقدام به تحقیر و هتک حرمت مردم کردند. تمامی این موارد مردم بدخشان و سایر ولایات را به تنگ آورده است. بنظر می رسد اعتراضات مردم بدخشان نقطه آغاز خودآگاهی غیر پشتون ها از گذشته شکوهمند شان و اینکه چرا به چنین وضعیتی گرفتار شده اند، می باشد. مردم بدخشان فریاد حق تعیین سرنوشت خود را سر داده اند که همانا آغاز فروپاشی و شکست ساختار ظالمانه قبیله خواهد بود.
همان‌گونه که در سایر نقاط دنیا مرسوم است، سیاستهای قومی و قبیلوی حاصلی جز تباهی و ویرانی نداشته است. اکنون لازم است تا فارسی زبانان و اقوام غیر پشتون به این فکر کنند که آنان باید حق تعیین سرنوشت خویش را خود در دست گیرند و دیگر به طالبان و همفکران آنها اجازه ندهند که همانند پیشینیان شان در صدد حذف آنان باشند.